Kaynaklar:
Devrim Gündüz - PostgreSQL’de Veri Tipleri - Microsoft Türkiye
2ndquadrant.com/on-rocks-and-sand/
postgresql.org/docs/current/datatype

PostgreSQL’de Veri Tipleri

PostgreSQL’de bir çok veri tipi vardır. 400’e yakın diyebiliriz.
Fakat veri tipleri bunlarla da sınır değil, eklentiler sayesinde kendi veri tipimizi yaratabilir, kullanabiliriz.

Bu anlatım boyunca öncelikle PostgreSQL’de bulunan temel veritiplerini inceleyeceğiz, daha sonrasında ise Sıralama (Alignment) işleminin nasıl yapıldığına bakacağız.

Şimdi anlatımın ileriki safhalarında Sıralama (Alignment) işlemini anlatırken kullanacağımız bir senaryo düşünelim.
Bu senaryoda gelişi güzel olarak kolonların sıraladığı bir bir tablo olsun.

Bu tablo aklımızın bir köşesinde dursun. Yazının sonunda geri döneceğiz. Şimdi PostgreSQL’de bulunan temel veritiplerini inceleyelim.

Temel Veri Tipleri

Char

1 byte veri saklamak için kullanılır.

Char(n)

n byte veri saklamak için kullanılır. Bu n ifadesi sabittir.
Char(n) kullanımı bir çok senaryoda mantıksızdır.

Char(5) olduğunu hayal edin.
İçersine “F” ifadesini yazıp saklarsak geriye 4 byte’lık boş alan kalacaktır.
Char(n) sabit uzunlukta veriler saklanacağında mantıklı olabilir.

Varchar(n)

n byte’a kadar veri saklamak amacıyla kullanılır. 1 GB ile sınırlıdır.
Char(n) yerine bunu kullanmak bir çok senaryoda çok daha mantıklı olacaktır.

Not

PostgreSQL’de verileri birbirine cast etmek için :: operatörü kullanılır. Aşağıdaki gibi kullanılır.

'F'::varchar(5) as vc5;
'F'::char(5) as c5;

Bu iki verinin boyutu birbirinden farklıdır.
vc5’de yalnızca F’in boyutu kadar alan gerekli iken, c5’de sabit bir değer olan 5 byte kadar alan açılır.

Text

1 GB’a kadar string saklamak amacıyla kullanılır.

smallint, int2

2 byte’lık integer veri saklamak amacıyla kullanılır.
smallint ve int2 ifadeleri birbirinin alias’ı durumundadır.

integer, int4, int

4 byte’lık integer veri saklamak amacıyla kullanılır.

bigint, int8

8 byte’lık integer veri saklamak amacıyla kullanılır.

Double precission

8 byte alan kaplar. 15 ondalık basamaklı veri saklamak amacıyla kullanılır.

Reel

4 byte alan kaplar. 6 ondalıklı basamaklı.

Numeric

20 ondalık basamaklı saklamak için kullanılır.

Serial

Aslında böyle bir veri tipi yoktur. Diğer database’lerde bulunan Auto Increment özelliğinin karşılığıdır.

0’dan başlar. Tabloya bir veri girildiğinde bir artırılır, 1 olur.
Serial int4 tipindedir Integer tiplerine göre smallserial, bigserial türleri de vardır.

Serial’lar tablonun dışında ayrı bir nesne olarak saklanır. Sequance sayesinde bu yapı sağlanır.

Direkt müdahale edebilir miyiz ?

ID ifadesinin serial olarak tanımlandığını düşünün. Normalde tabloya her veri girdiğiizde ID ifadesine hiç dokunayız ve veriler düzenli bir şekilde 1’er artarak devam eder. Peki ID ifadesini elle yazabilir miyiz ?

Evet. Teknik olarak serial ifadesi bir integer değerin karşılığı olduğu için bu integer ifadesini tabloya elle veri girerken verebiliriz.

Serial ifadeler eşsiz olacak diye bir kural yoktur. Tabloda serial ifadesinin eşsiz olacağı belirtilmemiş ise aynı veri olsa bile elle girebiliriz.

Boolean

True ya da false değer tutmak için kullanılır. Oluşturulurken; Y, N, y, n, true, false, T, F, 1, 0 verilebilir, içerde true ve false’a dönüştürülür.

Range

Aynı kolon içersinde bir aralık tutabilmek amacıyla kullanılır. Arama sonuçlarını çok hızlı alabiliriz. Index’lenir. Alt ve üst değer olarak tanımlanır.

Enum

Statik, sıralı veri kümeleri saklamak için kullanılır.

CREATE TYPE haftanin_gunleri AS ENUM ('Pazartesi', 'Salı', .... , 'Pazar');

Domain

Validasyon yapmak amacıyla kullanılır. Örneğin aşağıdaki örnekte US posta kodu için bir validasyon yapısı kurulmuştur. [kaynak]

CREATE DOMAIN us_postal_code AS TEXT
CHECK(
   VALUE ~ '^\d{5}$'
OR VALUE ~ '^\d{5}-\d{4}$'
);

CREATE TABLE us_snail_addy (
  address_id SERIAL PRIMARY KEY,
  street1 TEXT NOT NULL,
  street2 TEXT,
  street3 TEXT,
  city TEXT NOT NULL,
  postal us_postal_code NOT NULL
);

Date

Tarih tutmak amacıyla kullanılır. Varsayılan olarak Y/M/D formatındadır. Datestyle gösterim şekli değiştiribilir.

Time

Saat saklamak içindir.

Timestamp

Date ve Time saklamak içindir. Timezone bulunmaz.

Timestamptz

Timestamp’a Timezone’un eklenmiş halidir.

now()

Transaction’a başlandığındaki zamanı gösterir. (current_timestamp)

Not

PostgreSQL’de her şey transaction içersinde çalıştırılır.

clock_timestamp()

Transaction’a başlama zamanı yerine gerçekten şuanki zamanı verir.

Array

PostgreSQL’in en güzel yanlarında biri de verilerin Array tipinde saklanabilmesidir.

CREATE TABLE sal_emp (
    name            text,
    pay_by_quarter  integer[],
    schedule        text[][]
);

JSONB

JSON verinin binary olarak sıkılaştırılarak tutulmasıdır.
PostgreSQL’in NoSQL olarak tanımlanabilir, her nekadar yanlış olsa da.
NoSQL veritabanlarından daha eski bir geçmişe sahiptir.
Index’lenebilir.

Senaryolara göre doğru veritipini nasıl seçeceğiz?

Bir senaryo çizelim. Tablomuzda T.C. kimlik numarası tutmanız gerekiyor. Hangi tipini kullanmak daha doğru olur? [kaynak]

Belki de ilk aklınıza gelen char(11) olabilir. Peki araştırma yapmadan direkt olarak ilk akla geleni kullanmak sizce doğru olur mu?

İhtimalleri gözden geçirelim,
Integer tipinde tutamayız çünkü 11 haneyi desteklemez,
Big integer olarak tutabiliriz.
Ya da belki de Text tipini tercih edebiliriz.

Elimizde 3 seçenek var, hangisinin maliyeti en düşünük buna bakmalıyız.

İhtimalleri tek tek ele aldığımızda, 1.000.000 TC kimlik numarası saklandığında maliyeti aşağıdaki gibir.

• VARCHAR(11), indexler dahil, 115 MB,
• TEXT, indexler dahil, 72 MB, 7.605ms,
• CHAR( ), indexler dahil, 72 MB, 7.847ms,
• BIGINT, indexler dahil, 56 MB

Bu durumda belki de Text ya da Char olarak tutmanın daha iyi olabileceğini düşündüğümüz T.C. kimlik numarası en ucuza Bigint türünde saklandığını görmüş olduk. Veri tiplerini doğru kullanırsak çok fazla performans ve maliyet kazancı sağlayabiliriz.

Örneğimize geri dönelim.

Şimdi veri tiplerinin genel hatlarıyla tanıdığımıza göre konunun başında verdiğimiz örneğe geri dönebiliriz.

Bir yazılımcı olarak bu kolonları nasıl sıralardınız ? Hepiniz farklı bir cevabı olabilir. Kolayına nasıl gelirse. Yanlış.

Bu kolonların sıralaması performansı ya da veritabanı boyunu etkiler mi konusu hiç aklınıza geldi mi ?

Sıralama (Alignment)

PostgreSQL’de verile 8 byte’lık kolonlar halinde tutulur. Şimdi elimizde aşağıdaki veriler olduğunu düşünün.

• smallint (2byte),
• bigint (8),
• int (4)

Bu veriler yukarıdaki gibi sıralandığında postgresql üzerinde aşağıdaki gibi tutulacaktır.

Toplam 20 byte’lık alan kullanmış olduk.

 ------------   ------------   ------------
|   8 Byte   | |   8 Byte   | |   8 Byte   |
 ------------   ------------   ------------
 |  | |     |   |       |     |    |
  --   -----     -------       ----
   |    |           |            |---------------
   |    |           |                            |
   |    |           |------------|               |
   |    |                        |               |
   |    |-------                 |               |
   |            |                |               |
   |            |                |               |
   |            |                |               |
   |            |                |               |
   v            |                v               v
 2 Byte         v              8 Byte          4 Byte
 smallint      6 Byte          bigint          int
               padding

Büyükten küçüğe doğru sıralasak nasıl bir sonuç alırdık?

• bigint (8),
• int (4),
• smallint (2byte)

Şeklinde sıralasak nasıl olurdu ?

Bu durumda 14 byte alan kullanılacaktır. Gördüğünüz gibi yalnızca sıralayı farklı yaparak veritabanımızda büyük ölçüde yer tasarafu yaptık.

En optimum sonuç için veritiplerine göre büüykten küçüğe sıralamak uygun olacaktır.

Böylece hem okuma süreci hızlanır, hem alandan tasarruf yapılır hem de i/o azalır.

 ------------   ------------   ------------
|   8 Byte   | |   8 Byte   | |   8 Byte   |
 ------------   ------------   ------------
 |           | |     | |  |
  -----------   -----   --
      |           |      |
      |           |      |
      |           |      |-----------------|
      |           |                        |
      |           |-------                 |
      |                   |                |
      |                   |                |
      |                   |                |
      |                   |                |
      v                   |                v
   8 Byte                 v              2 Byte
   bigint              4 Byte            smallint
                       int

ORM'ların performans ile durumu nasıl?

Şimdi düşünelim. SQL sorgularını biz yazmıyor, db’e direkt müdahale etmiyor olalım. Yani ORM kullanalım, performans kaybı yaşar mıyız ? Evet.

Örneğin çoğu ORM int’leri bigint olarak tutar. Her integer değeri için 4 byte kayıp yaşadığınızı düşünün.

Nasıl doğru sıralamayı bulacağız?

Bir tablo yaratırken veri tiplerinin boyutlarını düşünüp sıralamak can sıkıcı olabilir. O yüzden en başta gelişi güzel yapıp ardından aşağıdaki SQL sorgusu ile doğru sıralama bulunabilir. [kaynak]

SELECT a.attname, t.typname, t.typalign, t.typlen
  FROM pg_class c
  JOIN pg_attribute a ON (a.attrelid = c.oid)
  JOIN pg_type t ON (t.oid = a.atttypid)
 WHERE c.relname = 'user_order'
   AND a.attnum >= 0
 ORDER BY t.typlen DESC;

Bizim örneğimize göre en uygun kolon sıralaması aşağıdaki gibi yapılmalıdır. Yalnızca sıralamayı değiştirerek takribi olarak 20% alan tasarrufu sağlamış olduk.